Ο Τίμιος Σταυρός

Ο σταυρός των Απολλώνων αποτελεί εξαιρετικό δείγμα μικρογλυπτικής σε ξύλο. Πρόκειται για σταυρό λιτανείας, με επίχρυσο δέσιμο και νεότερο αργυρό κάλυμμα. Χρονολογείται πιθανόν στον 16ο αιώνα. Στις ανάγλυφες παραστάσεις στη μία όψη παριστάνονται ο Ευαγγελισμός, η Γέννηση του Χριστού, η Υπαπαντή, η Βάπτιση, η Έγερση του Λαζάρου, η Πεντηκοστή, δύο ευαγγελιστές, ο Ααρών με τον Μελχισεδέκ, ο Άγιος Κωνσταντίνος με την Αγία Ελένη και απόστολοι σε παράσταση της Αμπέλου. Στην άλλη όψη υπάρχουν: η Μεταμόρφωση, η Βαϊοφόρος, η Σταύρωση, η Ανάσταση, η Ανάληψη, η Κοίμηση της Θεοτόκου, δύο ευαγγελιστές, ο Δαυίδ με τον Σολομώντα, δύο στυλίτες άγιοι και προφήτες σε παράσταση της Ρίζας του Ιεσσαί.

Κατά την παράδοση, οι κάτοικοι των Απολλώνων συνάντησαν την Αγία Ελένη όταν αυτή επέστρεφε από τους Αγίους Τόπους μετά την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού και την παρακάλεσαν να τους δώσει τμήμα του, ώστε να σταματήσουν τα κακά που συνέβαιναν στο χωριό τους. Επιστρέφοντας στο χωριό τους με πολλή χαρά, έκαναν δεήσεις ευχαριστίας και ολονύκτιες προσευχές, έκτισαν ναό αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό και φύλαξαν το τμήμα του Τιμίου Ξύλου σε ξυλόγλυπτο.

 

Στην ενότητα παρουσιάζεται μέσα σε διαδραστική προθήκη ο σταυρός των Απολλώνων, μέσω της οποίας μπορεί ο επισκέπτης να περιστρέψει και να μεγεθύνει το αντικείμενο. Παρουσιάζονται επίσης οι τρεις γιορτές στις οποίες ο σταυρός βγαίνει από την κρύπτη του και προσφέρεται για προσκύνηση, αλλά και η διαδικασία που ακολουθείται όταν γίνεται αυτό. Παράλληλα παρουσιάζονται αφηγήσεις των κατοίκων του χωριού σε σχέση με τον σταυρό, θαυμαστά γεγονότα και θρύλους, καθώς και η σύνδεση του χωριού με την Αγία Ελένη.

Μέσα από τις διηγήσεις γίνεται αναφορά και στο έθιμο της φύλαξης του σταυρού κάθε φορά που βγαίνει για προσκύνηση. Συνήθως τα μέλη της εκκλησιαστικής επιτροπής του ναού εναλλάσσονται στη θέση του φύλακα του σταυρού, ενώ ο τόπος φύλαξής του παραμένει μυστικός.

Με αφορμή αυτό το σημαντικό κειμήλιο της συλλογής παρουσιάζεται επίσης η εποχή κατά την οποία έγινε η Σταύρωση του Χριστού και η εύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, αλλά και η επίσκεψή της στη Ρόδο κατά την επιστροφή της στα Ιεροσόλυμα. Ακόμη, δίνονται πληροφορίες για τους τύπους σταυρών σε σχέση με τη χρήση και το σχήμα τους, και εκτίθενται δύο τύποι σταυρού – κοσμήματος που έχουν δημιουργηθεί από Ροδίτικα εργαστήρια.